KUR'AN NEDİR? NASIL ANLAŞILIR?
Kur'ân, hem elfâzı hem e manasıyla bir bütündür. Kur'an'ın ayetleri birbirini tamamlamakta, yeknesak bir tafsîl oluşturmaktadır. Sûreler ve ayetler arasında, ilk etapta hemen anlaşılamayacak ince bir bağlantı bulunmaktadır. Kur'an bir birini tefsir eden ayetlerden ve sûrelerden müteşekkil ilahi bir beyandır. "Rahman. Kur'an'ı öğretti. İnsanı yarattı. Ona beyanı öğretti."
Kur'ân, Hz. Muhammed (sav)'e indirilen, tilavet edilen ve mütevâtir bir şekilde nakledilen Allah'ın kelamıdır. Kur'an'ın okunuşunda bir tatlılık vardır. Dile ağır gelmez, usandırmaz. Tilavetinde akıcılık vardır. Kulağa hoş gelir, kalbe huzur, akla nûr, gönle tatlılık verir. Ruhu aslına ircâ eder. Onun bir ismi de zikirdir. Kalpler ancak onun zikriyle huzur bulur. "Dikkat edin kalpler ancak Allah'ın zikriyle yatışır"
Ayetler arasındaki uyum, birbirine kenetlenmiş tuğlalar gibidir. Sûreler, yüksek, sağlam ve estetik duvarların oluşturduğu 114 odadan müteşekkil muhteşem bir saray gibidir. Bir odası hariç, tüm odaların girişinde besmelenin asılı olduğu ayrı bir saraydır sanki. İnsanı büyüleyen tezyinatıyla ile göz kamaştırıcı bir güzelliğe sahiptir. Kusurdan ve hatadan sâlimdir. "O Kur'an, önünden ve arkasında batılın yetişmediği bir kitaptır."
Kur'an, 23 yılda farklı olaylar, sorulara müteallik inmiş olmasına rağmen adeta bir defada bir hadise üzerine inmiş gibi mütenasiptir. İniş nedenleri ayrı olmasına rağmen, elfazındaki umumilik tüm olayları kapsamına dâhil edecek tarzda cami'dir. İ'câzı, cezâleti, tesânüdü, tebyîni, imtizâcı ve ittihadı ile bütünlüğü tam bir ilahi kelamdır. "Elif Lam Râ, bunlar hikmetli bir kitabın ayetleridir.
Peygamberlerin kıssaları ile geçmiş ümmetlerin halleri sünnetullâh disiplini içinde birbirini tamamlayıcı bir uslupla anlatılır. İrşadın ve öğüt almanın tahakkuku için tekrarlar yapılır. Tahkik, takrir ile yapılan bu tekrarlar dinleme zevkine zarar vermez. Adeta her defasında miski amber gibi koku saçar. "Biz bu Kur'anı sana vahyetmemizle en güzel kıssaları gerçek bir haber olarak (kıssa) sana aktarıyoruz. Oysa senin daha önceden bundan haberin yoktu."
Kur'an tüm zamanlara ve tüm insanlara hitap etmesine rağmen, beyanındaki kolaylık nedeniyle sanki tek bir kişiyi muhatap almaktadır. Bir ayette dahi değişik konular işlenirken, anlayışlardaki farklılıklar sebebiyle her kesime uygun gelebilecek bir üslupla tenzil edilmiştir. "Elif Lâm Râ! Bunlar apaçık bir kitabın ayetleridir."
Değişik konular (imân, nübüvvet, ahiret, ibadât, muamelât, ukubât, cihâd) açıklandığı halde, mükemmel nazmı sebebiyle sanki tek bir şey açıklanıyormuş gibidir. Değişik olaylar ve suallere cevap verdiği halde sanki tek bir sorunun cevabı gibidir. "Ayetleri sağlamlaştırılmış sonra da hikmetli ve her şeyi bilen bir zat tarafından açıklanmıştır."
Kur'an hem kitaptır, hem hitaptır. O, ruh veren bir iksirdir. Hayatın içinde ve merkezindedir. Kur'an, hem şeriat, hem fikir, hem zikir, hem bir duâ, hem emir hem nehiydir. Kur'an, tüm insanlığın ihtiyaç duyacağı konuların vahiy temelinde ana ilkelerini belirleyen, tüm ilmi kaynaklara merci' olacak ilahi bir kitaptır. Kur'an, fani âlemde bâkî âlemin lisan-ı tercümanıdır. Ğayb âlemini şahadet âlemine tanıtan, insanı terbiye eden, saadet ve mutluluğun yollarına irşat eden manevi bir reçetedir. Kur'an insanlığın ilacıdır. İlacı kullanmadan iyileşmek kabil değildir. "Ey Müminler! Rabbinizden size bir öğüt, kalplerdeki manevi hastalıklar için bir şifa ve müminler için hidayet ve rahmet olan Kur'an geldi."
Kur’ân’ın Kur’ân’la tefsiri, bizzat Hz. Peygamberin bu yöntemi pratik olarak uygulamasıyla, İslam'ın ilk yüzyılında sahabe ve tâbiîn arasında en çok başvurulan bir metot idi. Kur’ân ayetleri, yine Kur’ân’nın diğer ayetleriyle açıklanmakta, böylece âyetleri mufassal olan Mübîn kitab, kendi kendini tefsir etmiş olmaktaydı. Ayrıca Hz. peygamberin ayetleri tebliğ etmesi, sözlü ve fiili olarak uygulaması neticesinde ortaya çıkan sünnet-i Ahmediye, Kur'an'ın anlaşılması adına zaman ve mekânlar üstü geçerli bir kaynak sunuyordu. Sünnet, Kur'ân'ın pratiğidir.
Kur’ân âyetlerinin bir kısmı muhkem, bir kısmı müteşâbihdir. Bu şu demektir: "Bir açıdan ayetlerin tek mana ile sınırlı olmadığı birçok manalarla anlam zenginliğine sahip ilahi bir kitap olduğu" demektir. Aynı zamanda vahyin aydınlığından süzülen evrensel ilkelerin varlığı, söz konusu metin üzerinde nihai söz söylemeyi de imkânsız kılmaktadır. O bakımdan şimdiye kadar yazılmış olan tefsirlerle yetinilmemiş, günün sorunlarına çözüm sunacak yeni yeni tefsirler oluşmuştur. Kur'an tefsiri ile alakalı yapılan rahmani tüm çalışmaların gösterdiği netice şudur: "Resûlullâh (sav) dışında tüm yönleriyle ihtiyacı karşılayabilecek bir tefsir bulabilmek imkânsızdır. Çünkü ilahi irade onu her zaman ve mekânda yeni ve canlı kalmasını istemektedir. Dünya yaşlandıkça Kur'an hep genç kalacaktır.
Kur’ân ilimlerine vâkıf bir âlimin, güncel koşullar muvacehesinde diğer ilimlere de vâkıf olması (Arap dili, hadis, fıkıh, kelam, tasavvuf, fen bilimleri vb.) çalışmasının anlamlı bir bütünlük kazanması açısından büyük önem arz etmektedir. Bu Formasyon müfessire, yazacağı tefsirdeki hataları en aza indirme ve tefsir yeteneğini geliştirme fırsatı sunacaktır. Bütün hatalardan ve eksikten masûn kalmak mümkün olmasa da, olası hataları en aza indirmiş de olabilecektir. Sadece İslâm tarihinde değil belki bütün insanlık tarihinde anlaşılması ve tatbik edilmesi için en çok gayret sarf edilen kitap, kelamullâh olan Kur'ân'dır
6 Recep 1445/17 Ocak 2024
ŞANLIURFA/HALİLİYE
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Hikmet Akademisi'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
